دين از وجوه امتیاز بشری است و انسان طی قرون متمادی باور های دینی متعددی را تجربه کرده است که هر یک پیروانی دارد. ارتباطات جهانی نیز چنان گسترده است که تعامل افراد با عقاید متفاوت گریز ناپذیر می نماید. در این میان اعتقاد برخی به اینکه دیوار های بلندی میان ادیان کشیده شده به تفرقه و جنگ انجامیده است در حالی که اساسا نهایت توقع انسان از دین آرامش و سعادت است. بدین ترتیب گفتگو به عنوان تعامل سودمند ضرورت امروز دینداران است. این رفتار ضروری نیازمند بستری است تا در آن شکل گیرید بستری که تعاملات اجتماعی افراد از ادیان متفاوت را ممکن ساخته، آن را تقویت سازد و از سوی دیگر خود موجب بروز اختلاف نباشد. مکانی برای بیان و تبادل آزادانه عقاید دینی. در این راستا هدف این رساله، طراحی مرکزی است برای گفتگوی موثر ادیان با یکدیگر. برای این منظور پس از طرح مساله، هدف و ضرورت آن در فصل نخست، به شناخت مفهوم دین و ابعاد آن در فصل دوم پرداخته شده است، سپس با توجه به بستر سازی "گفتگوی دینی" به عنوان هدف غایی طرح، فصل سوم به بررسی عوامل موثر بر آن اختصاص می یابد. از طرفی گفتگوی دینی نیازمند فضایی است متناسب با مفهوم دین و قداست آن، که در فصل چهارم در قالب هنر و معماری قدسی و ویژگی های آن به طور عام تبیین می شود. در ادامه فصل پنجم پژوهش  به بررسی معماری چهار دین توحیدی به طور خاص می پردازد تا راهکار های برآمده از موضوع به طور کامل بررسی گردد. سپس در فصل شش بستر مناسبی برای طرح انتخاب شده و نهایتا با بررسی نمونه های موردی در فصل هفتم، فصل پایانی به بیان فرایند تقرب به طرح و نیز ارایه طرح پایانی به عنوان فضایی متعلق به همه ادیان اختصاص یافته است.       



فهرست مطالب
عنوان                                                                                                               صفحه

فصل اول: مقدمه و طرح تحقیق   
1-1- مقدمه  ...............................................................................................................................    2
1-2- طرح کلی موضوع و مسئله تحقیق ..............................................................................    3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق ...............................................................................................    5
1-4- اهداف تحقیق ....................................................................................................................    7
1- 5- سوالات تحقیق ...............................................................................................................    7
1- 5- ساختار تحقیق .................................................................................................................    8
فصل دوم: دین   
2-1- مقدمه ..................................................................................................................................    10
2-2- مفهوم دین .........................................................................................................................    11
    2-2-1- معنای لغوی ........................................................................................    12
    2-2-2- معنای اصطلاحی دین ......................................................................    12
    2-2-3- ابعاد دین .............................................................................................    13
2-3- منشاء دین ..........................................................................................................................    14
    2-3-1- علل پیدایش دین ..............................................................................    15
    2-3-2- علل پذیرش دین ...............................................................................    16
    2-4- کارکرد های دین .................................................................................................    17
    2-4-1- کارکرد های فردی ............................................................................    17
    2-4-1-1-معرفت زایی .......................................................................    17
    2-4-1-2- کارکرد احساسی (بهداشت روانی .................................    17
    2-4-1-3- کارکرد اخلاقی و رفتاری  ..............................................    18
    2-4-2- کارکرد های اجتماعی  .....................................................................    19
    2-4-2-1- همبستگی  ........................................................................    19
    2-4-2-2- آزادی و عدالت اجتماعی  .............................................    19
    2-4-2-4- هویت سازی ......................................................................    19
    2-5- طبقه بندی ادیان .............................................................................................    20
    2-5-1-  ادیان غیر توحیدی ..........................................................................    20
    2-5-2-  ادیان توحیدی ..................................................................................    20
    2-5-2-1- زرتشت ...............................................................................    21
    2-5-2-2- یهودیت ..............................................................................    23
    2-5-2-3- مسیحیت ...........................................................................    26
    2-5-2-4- اسلام ..................................................................................    29
            2-6- مساله تعدد ادیان ...........................................................................................    32
    2-6-1- انحصار گرایی ..................................................................................    32
    2-6-2- شمول گرایی ...................................................................................    32
    2-6-3- کثرت گرایی ....................................................................................    32
 2-7- نگاهی به اصول مشترک ادیان ......................................................................    34
    2-8- جمع بندی و نتیجه گیری ............................................................................    35
فصل سوم: گفتگوی ادیان    
3-1- مقدمه ...................................................................................................................    37
3-2- گفتگو ...................................................................................................................    37
    3-2-1- تعریف گفتگو ......................................................................................    37
    3-2-2- پیشینه گفتگو ...................................................................................    38
3-3 گفتگوی ادیان .......................................................................................................    39
    3-3-1-  پیشینه گفتگوی ادیان ................................................................    40
    3-3-2-  اهداف و آثار گفتگوی ادیان ........................................................    41
    3-3-2-1- تفاهم و درک متقابل ...................................................    42
    3-3-2-2- تلاش برای نجات جامعه ی انسانی از بحران های موجود..............................................................................    42
    3-3-2-3- افزایش روحیه دینی در جهان .................................    44
    3-3-2-4- همزیستی پیروان ادیان ..............................................    44
    3-3-2-7- زمینه سازی شکل گیری تنوع فرهنگی ................    45
    3-3-2-8- درک حقایق تازه ...........................................................    45
    3-3-3-  شرایط و قواعد گفتگوی ادیان ...................................................    46
    3-3-3-1- وجود نکات اشتراک و افتراق ....................................    46
    3-3-3-2- احترام کامل به طرف مقابل و آزادی اندیشه او ...    46
    3-3-3-3- اقرار به جهل و تاکید بر تساهل ................................    47
    3-3-3-4- تکیه بر مشترکات .........................................................    48
    3-3-3-5- فراموش کردن اتفاقات گذشته و تمایزات سیاسی   اقتصادی .....................................................................    49
    3-3-4-  موانع گفتگوی ادیان .....................................................................    50
    3-3-4-1- برتر انگاشتن خود .........................................................    50
    3-3-4-2- مطلق فرض نمودن حقیقت ........................................    50
    3-3-4-3- تکیه بر عناصر تمایز بخش .........................................    51
    3-3-4-4- اهانت به طرف مقابل و مسخ عقاید او .....................    51
    3-3-4-6- استفاده از معیارهاى متفاوت ......................................    52
    3-3-5-  انواع گفتگو در گستره گفتگوی ادیان الهی .............................    52
    3-3-5-1- گفتمان اخلاقی .............................................................    53
    3-3-5-1- گفتمان همسازگرایانه ..................................................    53
    3-3-5-1- گفتمان پراگماتیستی ...................................................    54
    3-3-5-1- گفتمان وابسته به موسسه ها یا نهاد های دینی ..    54
    3-3-5-1- گفتمان تاریخی .............................................................    54
    3-3-5-1- گفتمان توطئه محور ....................................................    55
    3-3-5-1- گفتمان مبلغ دینی .......................................................    55
    3-4- فضای گفتگو ........................................................................................................    56
    3-4-1-  فضضای گفتگو میان ادیان .........................................................    57
3-5- جمع بندی و نتیجه گیری .............................................................................    58
فصل چهارم: هنر و معماری قدسی   
4-1- مقدمه ...................................................................................................................    59
4-2- امر قدسی ............................................................................................................    60
    4-2-1- شیوه های تجلی امر قدسی .........................................................    62
    4-2-1-1- شیوه های مستقیم .......................................................    62
    4-2-1-2- شیوه های غیر مستقیم ...............................................    63
    4-2-1-3- تجلی امر قدسی در هنر (امر قدسی و هنر) .........    64
4-3- هنر مقدس ..........................................................................................................    66
    4-3-1- مفهوم هنر قدسی ..........................................................................    67
    4-3-2- شکل گیری هنر قدسی .................................................................    69
    4-3-3- جایگاه هنر مند در هنر قدسی .....................................................    70
    4-3-4- نقش و کارکرد هنر مقدس ............................................................    72
4-4- مکان مقدس .......................................................................................................    73
4-5- معماری قدسی ...................................................................................................    75
    4-5-1- اهداف و کارکرد های فضا و معماری قدسی .............................    77
    4-5-1-1- ایجاد ناهمگونی در فضا ..................................................    78
    4-5-1-2- ایجاد محملی برای اندیشه دینی ..................................    79
    4-5-1-3- زمینه سازی حیات معنوی ............................................    81
    4-5-1-4- ایجاد مکانی برای حضور ذات الهی ..............................    84
    4-5-1-5- تجلی عوالم برتر در ساحت های نازل تر ....................    87
    4-5-2- ویژگی های فضا و معماری قدسی ................................................    90
    4-5-2-1- ویژگی های منشا معنوی ............................................    91
    4-5-2-2- ویژگی های شیوه ی بیان ...........................................    95
    4-5-2-3- ویژگی های صورت .......................................................    112
    4-5-2-3-1- صفات کالبدی .................................................    113
    4-5-2-3-2- عناصر کالبدی .................................................    118
    4-5-3- عبادتگاه تجلی معماری قدسی در ادیان ...................................    122
4-6- جمع بندی و نتیجه گیری ...............................................................................    124
فصل پنجم: عبادتگاه در ادیان توحیدی   
5-1- مقدمه ....................................................................................................................    126
5-2- عبادتگاه زرتشتیان .............................................................................................    127
    5-2-1- آتش ..................................................................................................    127
    5-2-2- جایگاه آتش .....................................................................................    128
    5-2-3- تاریخچه آتشکده ............................................................................    129
    5-2-3- معماری آتشکده .............................................................................    129
    5-2-3- جمع بندی خصوصیات طرح آتشکده ......................................    132
5-3- عبادتگاه یهودیان .................................................................................................    133
    5-3-1- خیمه میعادگاه ................................................................................    133
    5-3-2- خانه مقدس .....................................................................................    134
    5-3-3- کنیسه ...............................................................................................    136
    5-3-4- جمع بندی خصوصیات طرح کنیسه ........................................     140
5-4- عبادتگاه مسیحیان ..............................................................................................    140
    5-4-1- پیشینه کلیسا ..................................................................................    140
    5-4-2- معماری کلیسا .................................................................................    142
    5-4-3-  جمع بندی خصوصیات طرح کلیسا .........................................    144
5-5- عبادتگاه مسلمانان ..............................................................................................    146
    5-5-1- مسجد ...............................................................................................    146
    5-5-2- پیشینه مساجد ...............................................................................    147
        5-5-3- عناصر کالبدی مسجد ...................................................................    148
    5-5-4- جمع بندی خصوصیات طرح مساجد .......................................    151
5-6- جمع بندی و نتیجه گیری ...............................................................................    154
فصل ششم: شناخت و تحلیل بستر طراحی   
6-1- مقدمه ....................................................................................................................    156
6-2- شیراز ......................................................................................................................    156
6-2-1- موقعیت جغرافیایی شهرستان .......................................................    157
6-2-1-1- مشخصه های جغرافیایی شهر شیراز ...............    157
6-2-2- ویژگش های جمعیتی ....................................................................    158
6-2-2-1- دین ...........................................................................    158
6-2-2-2- فرهنگ .....................................................................    159
6-2-3- ویژگش ها و مطالعات اقلیمی ........................................................    159
6-2-3-1- باد ..............................................................................    159
6-2-2-2- بارندگی ....................................................................    160
6-2-2-3- دما .............................................................................    161
6-2-2-4- رطوبت .....................................................................    162
6-3- مکان یابی پروژه ..................................................................................................    163
6-3-1- معرفی سایت های پیشنهادی .......................................................    163
6-3-1-1- سایت پیشنهادی اول ............................................    164
6-3-1-2- سایت پیشنهادی دوم ...........................................    165
6-3-1-3- سایت پیشنهادی سوم ..........................................    165
6-3-2- انتخاب سایت بر اساس فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) ..............................................................................................................    166
6-3-2-1- اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ..................    167
6-3-3- معیار های انتخاب سایت و تعیین اولویت هر یک ...................    167
6-3-2-1- نتایج حاصل از ورود معیار ها و گزینه ها در تحلیل سلسله مراتبی (AHP) .............................................    168
6-3-4- انتخاب نهایی سایت .........................................................................    170
فصل هفتم: بررسی نمونه های موردی   
7-1- موزه ادیان جهان در تایوان Museum of World Religions .....    172
7-2- معبد ادیان ............................................................................................................    178
7-2-1- طرح کلی مجموعه ..........................................................................    179
7-2-2- فضای قدسی .....................................................................................    181
7-2-3- معابد کوچک و مجزای ادیان .........................................................    182
7-2- خانه عبادت و آموزش   House of prayer and learning .......    184
7-4- مرکز بین دینی دانشگاه دربی
 Mmulti-faith center of Derby university .......    189
فصل هشتم: برنامه ریزی و فرآیند طراحی   
8-1- نیاز سنجی مخاطبین .........................................................................................    195
8-2- ارایه برنامه فیزیکی .............................................................................................    197
8-3- روند طراحی .........................................................................................................    201
8-3-1- تحلیل و بررسی سایت ....................................................................    201
8-3-1-1- بررسی دسترسی های سایت .............................    201
8-3-1-2- شناخت کاربری های مجاور و موثر ...................    202
8-3-1-3- بررسی پوشش گیاهی موجود در سایت ..........    202
8-3-2- شکل گیری طرح ..............................................................................    203
8-4- معرقی طرح .........................................................................................................    207
8-4-1- نقشه های طرح مجموعه ...............................................................    207
8-4-2- تصاویر طرح مجموعه .....................................................................    210
فهرست منابع ...........................................................................................................................    218
 
فهرست جدول ها
عنوان                                                                                                         صفحه

جدول  6 1 جهت وزش بادها در شهر شیراز
    160
جدول 6-2- میزان متوسط بارندگی برحسب میلیمتر در شهر شیراز در ماههای مختلف
    161
جدول ‏1 3- دمای حداقل، حداکثر ماهانه و متوسط در ماه های مختلف درشهر شیراز
    162
جدول ‏1 4- درصد متوسط ماهانه رطوبت نسبی در ماه های مختلف شهر شیراز
    163
جدول ‏1 5- معیار های انتخاب سایت و اولویت نسبی هریک
    167
جدول شماره 8 1- شناخت مخاطبین و رویکرد های مجموعه در قبال آنان
    196
جدول شماره 8 2-فعالیت های پیش بینی شده در راستای رویکرد های مجموعه
    196
جدول شماره 8 3- برنامه فیزیکی مجموعه
    197
 
فهرست نمودارها
عنوان                                                                                                         صفحه

نمودار شماره 4-1 حوزه شمول آثار هنر مقدس    70
نمودار شماره 6-1  هرم سنی جمعیت شیرازدر سال 1385
    158
نمودار شماره 6-2  نتایج امتیازات کسب شده در سایت های پیشنهادی بر اساس تنوع مذهبی محیط پیرامون
    168
نمودار شماره 6-3 نتایج امتیازات کسب شده در سایت های پیشنهادی بر اساس نبود زمینه غالب یک دین در محیط
    168
نمودار شماره 6-4 نتایج امتیازات کسب شده در سایت های پیشنهادی بر اساس سازگاری همجواری ها
    169
نمودار شماره 6-5 نتایج امتیازات کسب شده در سایت های پیشنهادی بر اساس دسترسی مناسب
    169
نمودار شماره 6-5   نتایج امتیازات کسب شده در سایت های پیشنهادی بر اساس نیاز به تخریب کمتر
    169
نمودار شماره 6مقایسه امتیازات کسب شده درسایت های انتخابی بر اساس معیار های مورد نظر در انتخاب سایت مناسب
    170
نمودار شماره 6-8 درصد امتیاز نهایی کسب شده سایت های پیشنهادی    170