برخی از قالی های معاصر (اغلب تجاری) عیوبی در رنگ دارند که بنابر درخواست مشتری، توسط مرمت¬گر مورد بررسی قرار گرفته و رفع عیب می¬شوند. این عملیات را رنگ کاری گویند. نکته مهم در این است که بخش قابل توجهی از این عملیات مرمت دوام ندارند و با گذشت زمان، تابش نور خورشید و یا اولین شستشو این پدیده¬ی پنهان کاری شده دوباره آشکار می-شود. متاسفانه اطلاعات و روش های این عملیات فاقد کارایی آموزشی و علمی است و این روند پاسخگوی هیچ یک از اهداف علمی و استاندارد فرش دستباف نیست. این پژوهش به طراحی و بررسی امکان ساخت دستگاهی برای رنگرزی موضعی قالی های مرمتی معاصر با هدف بهینه سازی روند رنگرزی در مرمت فرش دستباف  با رویکرد مرمتی و روش داده اندوزی کتابخانه ای و آزمایشگاهی و سپس به تحلیل داده ها و نتیجه گیری پرداخته می شود.  شاخص مستقل شامل نوع و غلظت رنگ، میزان دبی، رجشمار قالی و شاخص وابسته میزان قدرت مکش دستگاه و مهارت کاربر است که تاثیر این فاکتورها بر روی افزایش جذب رنگ، ثبات رنگ در برابر دو عامل نور و شستشو بررسی شد. به منظور ارزیابی آزمایش های انجام شده بر روی قالی های نمونه، آزمون ثبات شستشویی و ثبات نوری انجام شده و سپس توسط دستگاه اسپکتروفتومتر انعکاسی میزان روشنایی و اختلاف رنگی آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که افزایش مدت زمان مکش  منجر به  درصد پخش شدگی کمتر و همچنین بیشترین درصد نفوذ رنگ با بالا رفتن غلظت رنگ حاصل می¬شود. رنگ های طبیعی با افزایش مدت زمان رنگرزی، کمترین اختلاف رنگ را با نمونه قالی شاهد نسبت به رنگ های شیمیایی به وجود آوردند.

کلمات کلیدی : مرمت فرش_ رنگرزی_ فرش دستباف.




فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                                                 صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه    2
1-2 ضرورت انجام تحقیق    3
1-3 سوابق تحقیق    3
1-4 سوالات تحقیق    4
1-5 روش تحقیق    4
فصل دوم پیشینه تحقیق
2-1  مقدمه    7
2-2  تاریخچه قالی    7
2-2-1  پیش از اسلام    7
2-2-2 دوران اسلامی ( سده های نخستین ) قرن 1 تا 5 هجری    9
2-3  مواد اولیه فرش دستباف    12
2-3-1  دسته بندی قالی از نظر نوع الیاف    12
2-3-2  نوع گره    12
2-3-3  پشم مصرفی در ساختار فرش دستباف    13
2-4 رنگرزی    16
2-4-1 مروری تاریخی بر رنگرزی طبیعی    16
2-4-2 پیشینه رنگرزی در ایران    17
2-4-3  رنگزاهای طبیعی (Natural Dye)    18
2-4-4  طبقه بندی رنگزاهای طبیعی بر اساس ساختار شیمیایی    19
2-4-4-1 رنگزاهای ایندیگو.    19
2-4-4-2  رنگزاهای آنتراکینون    19
2-4-4-3  آلفا نفتوکینون ها    19
2-4-4-4 فلانوئیدها    20
2-4-5  طبقه بندی رنگ های شیمیایی مناسب پشم مورد مصرف در قالی    20
2-4-5-1   رنگ های اسیدی    21
2-4-5-2  رنگ های دندانه ای    21
2-4-5-3 رنگ های خمی    21
2-4-5-4 رنگ های مستقیم    22
2-4-5-5   رنگهای راکتیو    22
2-4-5-5-1   ثبات رنگهای راکتیو بر روی پشم    22
2-4-5-5-2  یکنواختی رنگ های راکتیو  بر روی پشم    22
2-4-6  دندانه    23
2-4-6-1 دندانه های نباتی    23
2-4-6-2 دندانه های معدنی    24
2-4-7  آب در رنگرزی    24
2-4-7-1 اهمیت pH آب    25
2-4-7-2 سختی آب ppm    25
2-5 مرمت    25
2-5-1 مرمت قالی چیست؟    26
2-5-2 مرمت – مرمت علمی – مرمت سنتی    26
2-5-3  تاریخچه مرمت    27
2-5-4 انواع آسیب دیدگی در فرش دستباف به سه دسته تقسیم میشود    29
2-5-5  عوامل آسیب رسان بر فرش    29
عملیات رنگ کاری در حوزه مرمت به چند بخش تقسیم میشود:    31
2-5-7 ابزار مورد استفاده در رنگ گذاری    32
2-5-8 دلایلی که فرش نیازمند عملیات رنگ کاری میشود    34

فصل سوم: مواد و روش ها
3-1  مواد و تجهیزات مورد نیاز    38
3-2 مراحل انجام آزمایش    39
3- 2- 1   تهیه و شستشوی کالای پشمی (قالی خام)    39
3- 2- 2 بافت قالی خام    39
3- 2- 3 آزمایش تزریق رنگ بر روی قالی توسط سرنگ    39
3-3   نتيجه کلی از آزمایش دستی    42
3-4 معرفی قطعات به کار رفته در ساخت دستگاه و کاربرد آن    43
3-5  مراحل آزمایش    48
3-5-1  آزمایشات ثبات  شستشویی و نوری نمونه ها    56
3-6  معرفی سیستم l*a*b*    56
فصل چهارم  تجزیه وتحلیل نمونه ها
1-4  تجزیه وتحلیل نمونه ها    59
2-4 مساحت قسمت های رنگرزی شده به شرح زیر میباشد :    59
4-3 بحث و نتیجه گیری    64
فصل پنجم: نتیجه گیری نهایی و پیشنهادها
1-5  نتیجه گیری نهایی    69
2-5  پیشنهادات    70
منابع ومآخذ    71
کتاب ها    71
مقالات    72

 

فهرست تصاویر
عنوان                                                                                                                                         صفحه
تصویر2-1. ساختار فرش دست بافت    13
تصویر 2-2. ساختمان آمینواسید    14
تصویر 2-3. شکل ظاهری و داخلی پشم.    16
تصویر2-4. ساختار رنگزاهای ایندیگو    19
تصویر2-5. ساختار رنگزاهای آنتراکینون    19
تصویر2-6. ساختار رنگزاهای آلفا نفتوکینون ها      20
تصویر2-7. ساختار رنگزاهای فلانوئیدها    20
تصویر3-1. قالی خام بافته شده    39
تصویر3-2. پرداخت قالی خام    38
تصویر3-3. تزریق رنگ به روش دستی از پشت قالی    41
تصویر3-4. بخار دادن موضعی توسط خروجی اتوکلاو    42
تصویر3-5. تزریق رنگ به روش دستی از روی قالی    42
تصویر3-6. فضای شماتیک دستگاه    45
تصویر3-7. نمای سه بعدی دستگاه از زاویه بالا    45
تصویر3-8. نمای جانبی دستگاه بصورت خطی    46
تصویر3-9. نمای جانبی دستگاه بصورت سه بعدی    46
تصویر3-10. تصویر اصلی دستگاه    46
تصویر3-11. نمای عمودی از طراحی دستگاه    47
تصویر3-12. نمای افقی دستگاه    47
تصویر3-13. رنگ های مورد استفاده    48
تصویر3-14.  روی قالی رنگرزی شده    49
تصویر3-15. تزریق رنگ اسیدی    48
تصویر3-16. تزریق رنگ اسیدی    50
تصویر3-17. پشت قالی مرمتی قبل از تزریق رنگ    48
تصویر3-18. روی قالی مرمتی قبل از رنگرزی    50
تصویر3-19. روی قالی مرمتی پس از رنگرزی    49
تصویر3-20. روی قالی مرمتی پس از رنگرزی    50
تصویر3-21. پشت قالی مرمتی پس از رنگرزی    49
تصویر3-22. روی قالی رنگرزی شده    51
تصویر3-23. پشت قالی رنگرزی شده با رنگینه راکتیو    50
تصویر3-24. رنگزاهای طبیعی استخراجی    52
تصویر3-25. پشت قالی رنگرزی شده با اسپرک    52
تصویر3-26. قالیچه قبل از رنگرزی با اسپرک    53
تصویر3-27.  قالیچه بعد از رنگرزی با اسپرک    51
تصویر3-28. قالی قبل از رنگرزی با نیل    54
تصویر3-29. قالی بعد از رنگرزی با نیل    52
تصویر3-30. رنگرزی  نیل    54
تصویر3-31. پشت قالی رنگرزی شده با نیل    52
  تصویر3-32. پشت قالی رنگرزی شده با نیل    54
تصویر3-33. روی قالی رنگرزی شده با نیل    55
تصویر3-34. پشت قالی قبل از رنگرزی    55
تصویر3-35.  پشت قالی در حین رنگرزی با روناس    53
تصویر3-36. پشت قالی رنگرزی شده با روناس    55
تصویر3-37. روی قالی رنگرزی شده با روناس    56
تصویر3-38. نمودار L*a*b*    57
تصویر3-39. نمودار L*a*b*    Error! Bookmark not defined.
تصویر3-40. شستشوی موضعی قالی توسط دستگاه    57
تصویر3-41. قالی آماده جهت نوردهی    57
تصویر3-42. دستگاه اسپکتروفتومتر انعکاسی    57


   
 
   
    فهرست جدول
عنوان                                                                                                                                         صفحه
جدول1-2.  شناخت  عیوب قالی ودلایل بوجود آمدن آن    30
جدول3-1. شرایط مورد استفاده نمونه ها درآزمایش دستی    38
جدول3-2. شرایط مورد استفاده نمونه ها درآزمایش بادستگاه    38
جدول3-3. نسخه رنگ شیمیایی آزمایش دستی    41
جدول3-4. نسخه رنگزای طبیعی آزمایش دستی    41
جدول3-5. نسخه رنگینه اسیدی میلینگ    48
جدول3-6. نسخه رنگ راکتیو مورد استفاده    51
جدول3-7. نسخه رنگ اسپرک مورد استفاده    52
جدول3-8. نسخه رنگ نیل مورد استفاده    53
جدول3-9. نسخه رنگ روناس    55
جدول3-10. شرایط تست ثبات شستشویی    57
جدول1-4. مساحت ودرصد پخش شدگی نمونه ها    60
جدول2-4. میانگین درصد پخش شدگی تمام نمونه ها    60
جدول3-4. بررسی ثبات نوری نمونه ها از روی مولفه های رنگی(انتقال رنک با رنگ های شیمیایی)    61
جدول 4-4. بررسی ثبات نوری نمونه ها از روی مولفه های رنگی(انتقال رنگ با رنگ های طبیعی)    62
   تصویر 5-4. بررسی ثبات نوری نمونه ها از روی مولفه های رنگی(انتقال رنک با رنگ های شیمیایی)    63
جدول4-6. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 1    64
جدول 4-7. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 2    64
جدول 4-8. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 3    65
جدول 4-9. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 4    65
جدول4-10. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 5    65
جدول 4-11. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 6    66
جدول 4-12. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 7    66
جدول 4-13. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 8    66
جدول 4-14. بررسی رنگ، ثبات، دلتایی و درصد پخش شدگی در قالی 9    67


فهرست  علائم
علامت                                     نشانه
 
                                          C  ......................................................درجه سانتیگراد
                                           g/L  ..........................................................گرم بر لیتر                          
                                            g....................................................................گرم
                                             K..................................................................درجه کلوین
                                             se   .......................................................دبی
                                          Sec    ......................................................ثانیه
                                              Torr ........................................................واحد اندازه گیری فشار